Danh mục hàng hóa cấm nhập khẩu vào Việt Nam

Khi kinh doanh hàng nhập khẩu, đặc biệt là nhập hàng từ Trung Quốc về Việt Nam, rất nhiều chủ shop chỉ chú ý đến giá, mẫu mã, nhu cầu thị trường… mà quên mất một “lớp rủi ro” phía sau: hàng thuộc danh mục cấm nhập khẩu hoặc bị quản lý đặc biệt. Theo Nghị định 69/2018/NĐ-CP, Chính phủ ban hành Phụ lục I – Danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu. Đây là “khung xương sống” cho tất cả hoạt động ngoại thương. Trên cơ sở đó, các Bộ chuyên ngành như Bộ Công Thương, Bộ Quốc phòng, Bộ Nông nghiệp & PTNT… tiếp tục ban hành các Thông tư chi tiết về từng nhóm hàng cụ thể.

Nếu không nắm rõ:

- Hàng mình nhập nằm trong danh mục cấm

- Hoặc thuộc diện bị siết quản lý, cần giấy phép / kiểm tra chuyên ngành

thì rủi ro có thể là:

- Hàng bị giữ tại cửa khẩu / kho ngoại quan trong thời gian dài

- Bị buộc tái xuất hoặc tiêu hủy, mất toàn bộ tiền hàng và phí vận chuyển

- Bị xử phạt hành chính theo quy định pháp luật

- Bị kiểm tra sâu hơn các lô hàng về sau

Với những ai đang hoặc chuẩn bị nhập hàng Trung Quốc, việc hiểu những nhóm hàng cấm và cách kiểm tra trước khi đặt đơn là bước bắt buộc nếu muốn kinh doanh lâu dài, an toàn.

1. Khung pháp lý về hàng cấm nhập khẩu

Để tránh bị “ngợp” giữa rất nhiều văn bản, dưới đây là các mốc chính cần biết:

- Nghị định 69/2018/NĐ-CP: quy định chi tiết Luật Quản lý ngoại thương, ban hành Danh mục hàng hóa cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu tại Phụ lục I.

- Thông tư 12/2018/TT-BCT (Bộ Công Thương): quy định chi tiết danh mục hàng tiêu dùng, thiết bị y tế, phương tiện đã qua sử dụng cấm nhập khẩu, kèm mã HS.

- Thông tư 173/2018/TT-BQP (Bộ Quốc phòng): công bố danh mục cụ thể hàng hóa cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu thuộc quản lý của Bộ Quốc phòng như vũ khí, đạn dược, vật liệu nổ, trang thiết bị kỹ thuật quân sự…

- Thông tư 10/2019/TT-BNNPTNT và 06/2020/TT-BNNPTNT, 10/2020/TT-BNNPTNT: ban hành và điều chỉnh danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng, cấm sử dụng tại Việt Nam – đồng nghĩa các loại thuốc bị cấm sử dụng cũng không được nhập khẩu.

Lưu ý: Bài viết chỉ mang tính chất tổng hợp theo nhóm hàng. Khi có nhu cầu nhập khẩu thực tế, doanh nghiệp nên tra cứu văn bản gốc hoặc tham vấn đơn vị tư vấn pháp lý/hải quan để được cập nhật chính xác theo từng mã HS.

2. Các nhóm hàng cấm nhập khẩu phổ biến cần đặc biệt lưu ý

2.1. Vũ khí, vật liệu nổ, pháo các loại

Đây là nhóm hàng được quản lý chặt chẽ nhất:

- Vũ khí, đạn dược, trang thiết bị kỹ thuật quân sự

- Vật liệu nổ (trừ một số vật liệu nổ công nghiệp có quy định riêng)

- Các loại pháo, pháo hoa nổ, đèn trời

- Thiết bị gây nhiễu máy đo tốc độ phương tiện giao thông

Nhóm này thuộc phạm vi quản lý chủ yếu của Bộ Quốc phòng và một phần của Bộ Công an. Hầu hết cấm nhập khẩu tuyệt đối, trừ các trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép.

Với các doanh nghiệp nhập hàng từ Trung Quốc, cần tránh:

- Đặt mua các loại pháo nổ, pháo hoa không có giấy phép

- Nhận gom, vận chuyển hộ hàng hóa có dấu hiệu là vật liệu nổ, thiết bị quân sự

Chỉ riêng việc lô hàng có chứa pháo hoặc vật liệu nổ đã đủ để:

- Bị tịch thu toàn bộ tang vật

- Bị xử phạt hành chính nặng; thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự tùy tính chất, mức độ vi phạm

2.2. Hóa chất độc hại, tiền chất vũ khí hóa học

Một số hóa chất thuộc Bảng 1 của Công ước về vũ khí hóa học được cấm tuyệt đối, không được nhập khẩu vào Việt Nam với bất kỳ mục đích nào.

Ngoài ra, còn có các hóa chất:

- Có độc tính cao, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người

-- Gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng

Thuộc danh mục phải xin phép/quản lý đặc biệt

Trong thực tế nhập hàng Trung Quốc, một số loại hàng dễ “vướng” nhóm này gồm:

- Hóa chất công nghiệp dạng dung môi, chất tẩy rửa mạnh

- Chế phẩm xử lý nước, xử lý bề mặt kim loại không rõ thành phần

- Hóa chất đóng can, phuy không có nhãn mác, MSDS rõ ràng

Doanh nghiệp nên:

- Chỉ nhập hóa chất có hồ sơ kỹ thuật đầy đủ (MSDS, nhãn mác, thành phần)

- Xác định rõ mã HS và kiểm tra xem có nằm trong danh mục cấm hoặc phải xin phép hay không

- Làm việc với đơn vị logistics có kinh nghiệm để được tư vấn trước khi chốt đơn

2.3. Hàng tiêu dùng, thiết bị y tế, phương tiện đã qua sử dụng

Nhóm này được quy định chi tiết tại Thông tư 12/2018/TT-BCT của Bộ Công Thương.

Các loại hàng thường cấm nhập khẩu nếu đã qua sử dụng gồm:

Hàng tiêu dùng đã qua sử dụng:

- Hàng điện tử: TV, máy tính, điện thoại, loa, amply…

- Hàng điện lạnh: tủ lạnh, máy giặt, điều hòa…

- Đồ điện gia dụng: nồi cơm, bếp điện, lò vi sóng…

- Hàng trang trí nội thất, đồ gia dụng bằng gốm, sứ, thủy tinh, nhựa, cao su…

- Thiết bị y tế đã qua sử dụng:

- Máy siêu âm, X-quang, thiết bị xét nghiệm cũ…

- Phương tiện đã qua sử dụng: Xe đạp, xe mô tô, xe gắn máy cũ; một số loại ô tô, xe 4 bánh có động cơ đã sử dụng lâu năm

Đây là nhóm mà nhiều chủ shop dễ mắc sai lầm khi:

- Nhập “hàng thùng”, “hàng bãi”, “thanh lý kho” từ Trung Quốc với giá rất rẻ

- Tưởng rằng đi đường tiểu ngạch sẽ “lách” được, nhưng khi bị kiểm tra vẫn có nguy cơ bị giữ, xử lý

Định hướng an toàn cho doanh nghiệp:

- Ưu tiên nhập hàng mới 100%, có chứng từ đầy đủ

- Không gom, không vận chuyển các lô hàng “secondhand” nếu chưa tra cứu kỹ quy định và mã HS

2.4. Sản phẩm văn hóa, xuất bản phẩm, thiết bị sử dụng sóng vô tuyến không phù hợp

Theo các quy định về văn hóa và bưu chính – viễn thông, một số loại hàng sau không được nhập khẩu:

- Sản phẩm văn hóa (sách, tranh, băng đĩa, ấn phẩm) có nội dung:

- Chống Nhà nước, kích động bạo lực, đồi trụy

- Trái với thuần phong mỹ tục

- Đã có quyết định cấm phổ biến, lưu hành tại Việt Nam

- Một số tem bưu chính thuộc diện cấm kinh doanh, trưng bày, trao đổi

Thiết bị ứng dụng sóng vô tuyến điện nhưng: Không phù hợp quy hoạch tần số vô tuyến điện, không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật liên quan

Trong thực tế nhập hàng Trung Quốc, nhóm này có thể xuất hiện dưới dạng:

- Bộ đàm, thiết bị phát – thu sóng giá rẻ không có chứng nhận hợp quy

- Các thiết bị “tăng sóng, phá sóng, chặn sóng” không được phép sử dụng

Doanh nghiệp cần kiểm tra kỹ:

- Tiêu chuẩn kỹ thuật, chứng nhận hợp quy, quy hoạch tần số

- Chính sách nhập khẩu đối với từng loại thiết bị vô tuyến cụ thể

2.5. Phương tiện tay lái bên phải, phương tiện bị đục sửa số khung – số máy

Theo quy định quản lý của Bộ Giao thông vận tải, đa số:

- Phương tiện có tay lái bên phải (kể cả đã tháo rời hoặc chuyển đổi)

- Phương tiện đã đục sửa, tẩy xóa, đóng lại số khung, số máy,…đều thuộc diện cấm nhập khẩu, trừ một số phương tiện chuyên dùng hoạt động trong phạm vi hẹp (xe cẩu, xe quét đường, xe sân golf, xe chở hành lý trong sân bay…).

Ngoài ra:

- Ô tô, rơ moóc, sơ mi rơ moóc, xe 4 bánh có động cơ đã qua sử dụng quá thời hạn nhất định cũng bị giới hạn hoặc cấm nhập.

- Một số xe ô tô đã thay đổi kết cấu so với thiết kế ban đầu để chuyển đổi công năng có thể không được chấp nhận thông quan.

Khuyến nghị:

- Không nhận nhập khẩu các loại khung gầm, xe cũ, xe tay lái nghịch, xe đã can thiệp số khung – số máy nếu không có tư vấn pháp lý, kỹ thuật rõ ràng.

- Khi có nhu cầu nhập khẩu phương tiện chuyên dùng, cần làm việc trực tiếp với đơn vị am hiểu quy định của Bộ GTVT.

2.6. Vật tư, phương tiện đã qua sử dụng trong lĩnh vực giao thông

Bên cạnh phương tiện hoàn chỉnh, nhiều loại vật tư, phụ tùng đã qua sử dụng cũng nằm trong danh mục cấm, ví dụ:

- Máy, khung, săm, lốp, phụ tùng, động cơ của ô tô, rơ moóc, sơ mi rơ moóc, xe 4 bánh có động cơ đã qua sử dụng

- Khung gầm mới lắp với động cơ đã qua sử dụng, hoặc ngược lại

- Một số loại ô tô đã thay đổi kết cấu ban đầu, chuyển đổi công năng không đúng quy định

Nhóm này thường xuất hiện dưới dạng:

- Lô hàng “phụ tùng bãi”, “phụ tùng tháo xe” từ Trung Quốc

- Các bộ khung gầm, máy móc được gom chắp vá để tái lắp tại Việt Nam

Doanh nghiệp nên:

- Kiểm tra kỹ mã HS và đối chiếu với danh mục cấm

- Ưu tiên nhập phụ tùng mới có chứng từ nguồn gốc rõ ràng

2.7. Thuốc bảo vệ thực vật thuộc danh mục cấm

Bộ Nông nghiệp & PTNT ban hành danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng và cấm sử dụng tại Việt Nam. Những hoạt chất/bổ chế bị cấm sử dụng cũng đồng nghĩa không được phép nhập khẩu.

Các điểm cần chú ý:

- Một số hoạt chất trước đây được phép, nhưng sau đó bị đưa vào danh mục hạn chế hoặc cấm, kèm mốc thời gian dừng sản xuất, dừng nhập khẩu, dừng sử dụng.

- Thuốc bảo vệ thực vật không rõ nguồn gốc, không nhãn, không đăng ký tại Việt Nam tiềm ẩn rủi ro rất lớn cả về pháp lý lẫn an toàn môi trường.

- Nếu doanh nghiệp có ý định nhập:

- Thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, chế phẩm xử lý cây trồng “giá rẻ, hiệu quả cao” từ Trung Quốc thì cần:

Tra cứu danh mục mới nhất

Làm việc với nhà cung cấp có sản phẩm đã được đăng ký lưu hành tại Việt Nam

3. Hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục khi nhập hàng cấm:

Khi vi phạm quy định về hàng cấm nhập khẩu, ngoài mức phạt tiền, doanh nghiệp có thể phải chịu các biện pháp:

- Tịch thu tang vật vi phạm (tức tịch thu toàn bộ hàng hóa thuộc danh mục cấm hoặc phần hàng vi phạm trong lô hàng).

- Buộc tiêu hủy hàng hóa vi phạm nếu gây nguy hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng hoặc môi trường.

- Buộc tái xuất hàng hóa – đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam trong thời hạn nhất định.

- Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi vi phạm.

Tùy vào loại hàng, giá trị tang vật, mức độ vi phạm, cơ quan chức năng có thể kết hợp nhiều biện pháp khác nhau. Với những doanh nghiệp đang kinh doanh lâu dài, rủi ro lớn nhất không chỉ là một lô hàng bị mất, mà còn là:

- Bị xếp vào nhóm rủi ro cao khi kiểm tra sau thông quan

- Ảnh hưởng đến uy tín với đối tác, khách hàng và cơ quan nhà nước

4. Kết luận: Nắm rõ hàng cấm để kinh doanh bền vững:

Trong hoạt động nhập khẩu nói chung và nhập hàng Trung Quốc nói riêng, tuân thủ danh mục hàng hóa cấm nhập khẩu không chỉ là yêu cầu pháp luật mà còn là “hàng rào an toàn” cho chính doanh nghiệp.

Tóm lại, chủ shop, chủ doanh nghiệp cần:

- Nắm khung pháp lý cơ bản: Nghị định 69/2018/NĐ-CP và các Thông tư chuyên ngành liên quan.

- Nhận diện các nhóm hàng rủi ro cao: vũ khí – pháo – vật liệu nổ, hóa chất độc hại, hàng tiêu dùng cũ, thiết bị y tế cũ, phương tiện đã qua sử dụng, sản phẩm văn hóa vi phạm, thiết bị vô tuyến không đạt chuẩn, thuốc bảo vệ thực vật bị cấm…

- Luôn tra cứu mã HS và chính sách nhập khẩu trước khi chốt đơn hàng, đặc biệt với các mặt hàng mới, đặc thù.

- Lựa chọn đơn vị logistics chính ngạch có kinh nghiệm, có khả năng tư vấn trước về rủi ro pháp lý và hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ.

Khi doanh nghiệp xem việc tuân thủ quy định là một phần trong chiến lược kinh doanh, việc nhập hàng sẽ:

- Minh bạch hơn

- Giảm rủi ro bị giữ hàng, phạt hành chính

- Tạo nền tảng để mở rộng quy mô, làm việc với các đối tác lớn và bền vững hơn trong dài hạn.